mr. Suzan Slijpen (1)
Blog over bloggen vanuit juridisch oogpunt
Bloggen is hot. Het is in. Het aantal bloggers in Nederland neemt hand over hand toe. We geven massaal een inkijkje in ons dagelijkse leven en maken de wereld deelgenoot van onze gedachten. We bloggen over kleding, filmpjes, muziek, de nieuwste technische snufjes en -you never would have guessed- óók over juridische aangelegenheden.
mr. Suzan Slijpen
Waar de gemiddelde blogger dikwijls niet bij stil staat, zijn de juridische aspecten waarmee hij of zij geconfronteerd kan worden. Hoe zit het nu met het overnemen of embedden van andermans content (filmpjes, stukken tekst, foto’s), wat te denken van hyperlinken of embedden van apps en kan men als blogger aansprakelijk gesteld worden voor de content van de blogs of het commentaar van lezers daarop?
Auteursrecht op content blog
U heeft er vast al het nodige over gehoord of gelezen en het lijkt wellicht een open deur. Desalniettemin is het van belang dat u zich realiseert dat u een auteursrecht (copyright) verkrijgt op de door u geschreven blogs. Dit gebeurt automatisch zodra u het blog maakt. Volgens artikel 1 van de Auteurswet komt het auteursrecht toe aan de ‘maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of diens rechtsverkrijgende (…)’. Een blog kan zonder meer opgevat worden als een werk van letterkunde.
Wel is vereist dat de content van uw blog een eigen, oorspronkelijk karakter heeft en uw persoonlijke stempel draagt. Anders gezegd: de content moet origineel zijn en er moet iets van uzelf in besloten liggen. Dat ‘iets’ komt tot uiting in bijvoorbeeld de keuze van het topic, de gebruikte woorden. Kortom: de manier waarop u uitdrukking geeft aan uw ideeën.
Bloggen hoe zit dat nu juridisch?
Goed, nu heeft u dus een auteursrecht verkregen. Maar wat kunt u daar nu eigenlijk mee? Het auteursrecht geeft u het exclusieve recht om de content van de blog te openbaar te maken en te verveelvoudigen (exploitatierechten). Omdat het gaat om een exclusief recht, is het auteursrecht wellicht nog het beste te begrijpen als een verbodsrecht: anderen mogen de door u gemaakte content niet zomaar overnemen. Daarvoor is uw toestemming vereist.
Let op: het is niet zo dat anderen gerechtigd zijn om delen van uw blog te gebruiken zolang zij er maar voor betalen. Uitzonderingen daargelaten, zoals de onderwijsexceptie en het citaatrecht, moet u altijd toestemming geven. De omstandigheid dat derden bereid zijn een bedrag te betalen voor het gebruik van de door u gemaakte content, betekent niet dat u verplicht bent toestemming te geven. Het staat u als rechthebbende vrij om toestemming te geven of te onthouden, wat daar dan ook de reden van is.
Persoonlijkheidsrechten op een blog
Naast de exploitatierechten (openbaarmaken en verveelvoudigen) kent de wet u ook persoonlijkheidsrechten toe. Dat is niet zonder reden. Voor veel bloggers is hun persoonlijke pagina ook een uitdrukking van hun persoonlijkheid. Het zegt iets over wat zij belangrijk of interessant vinden of over hoe zij in het leven staan. Zelfs als u het auteursrecht aan een ander heeft overgedragen, behoudt u deze rechten.
De persoonlijkheidsrechten geven u de mogelijkheid op te komen tegen:
- Openbaarmaking zonder dat uw naam wordt vermeld;
- Openbaarmaking van uw werk onder een andere naam, evenals een wijzigingen in de titel van het blog;
- Wijziging van het blog zelf;
- Iedere andere aantasting die nadeel toebrengt aan uw naam of eer.
Rechten van anderen: bronvermelding en citaatrecht
Het bestaan van een auteursrecht op online content heeft uiteraard een keerzijde: ook u mag niet zomaar (delen van) andermans blog overnemen. U zult daarvoor toestemming moeten krijgen van de rechthebbende. Dit betekent dat u soms heel wat moeite zult moeten doen om te achterhalen wie de auteur is van een bepaalde blog. Heeft u eenmaal toestemming verkregen, dan zult u tevens moeten vermelden waar de gekopieerde content vandaan komt. Vermeld dus altijd uw bronnen!
Rechten van anderen: bronvermelding en citaatrecht in een blog
Op grond van het citaatrecht mag u welliswaar delen van andermans werk overnemen, mits voorzien van een bronvermelding, maar enkel indien het hergebruik relevant is voor een door de wet expliciet omschreven toegestaan doel.
Auteursrecht op een blog: hoe lang?
Het auteursrecht ontstaat automatisch, zodra u een blog schrijft. U hoeft zich dus nergens aan te melden of uw blog te registreren. Wel eist de wet dat het blog waarneembaar is (geweest). Zelfs op content die u op een gegeven moment verwijdert, blijft dus het auteursrecht rusten. Het recht is wel beperkt in duur: de hoofdregel is dat het auteursrecht zeventig jaar na de dood van de maker vervalt. Anders gezegd: het auteursrecht blijft gedurende uw hele leven bestaan en gaat na uw overlijden van rechtswege over op uw erven.
Beperkingen en uitputting van het auteursrecht
De exclusieve rechten die aan het auteursrecht gekoppeld zijn, geven u als blogger een bepaalde positie: u kunt in het geweer komen tegen anderen die zonder uw toestemming uw content openbaar maken of verveelvoudigen. Uiteraard geldt dit ook omgekeerd: als u content van anderen ongevraagd openbaar maakt of verveelvoudigt, mogen anderen u dat verbieden. Toch zijn er de nodige beperkingen aan het auteursrecht gekoppeld. Het geldt niet altijd onverkort.
Allereerst is er de beperking door het belang van vrije nieuwsgaring. Vrije nieuwsgaring wordt zo belangrijk gevonden, dat journalistieke media bepaalde berichten van elkaar mogen overnemen zonder dat daarvoor expliciet toestemming is vereist. De Nu.nl zal dus -binnen bepaalde grenzen- content mogen overnemen van de site van de NOS en vice versa.
Citeren met naamsvermelding en vindplaats
Daarnaast mogen anderen zoals gezegd uit uw blog citeren. Zij moeten dan wel uw naam vermelden, evenals de vindplaats van het blog. Daarnaast is van belang dat anderen niet meer citeren dan strikt noodzakelijk is en dat zij de door u geschreven content niet verdraaien of bewust uit zijn context halen.
Wetten en rechterlijke uitspraken zijn auteursrechtenvrij. Dat is ook logisch: het algemeen belang vereist dat deze informatie vrij beschikbaar is. Let echter op: folders en specifieke blogs van de overheid kunnen overigens wel belast zijn met auteursrecht.
Aansprakelijkheid voor content blog
Uiteraard heeft u het recht uw mening over talloze zaken wereldkundig te maken. U mag vinden wat u wilt en daar mag u ook over schrijven. Dit recht is echter wel beperkt. U mag anderen niet beledigen, discrimineren of ongefundeerd beschuldigen. Het plaatsen van oproepen tot geweld of vandalisme is uiteraard ook verboden, evenals het schenden van de intellectuele eigendomsrechten van anderen.
Auteursrecht op de content van een blog
Bent u in loondienst? Hou er dan rekening mee dat (vertrouwelijke) bedrijfsinformatie niet mag worden prijsgegeven. Ook het posten van selfies in het blog waarop de jaarrekeningen of andere vertrouwelijke informatie van uw werkgever duidelijk zichtbaar zijn, is niet erg handig.
Indien u zich hier niet aan houdt, kan dat een onrechtmatige daad opleveren. U kunt aansprakelijk worden gesteld voor de schade die anderen lijden door de uitlatingen op uw blog. De rechter kan daarnaast bepalen dat u de betreffende blogpost van het net moet halen en moet zorgen voor een rectificatie.
Een uitspraak in kort geding van de Rechtbank te Almelo op 31 oktober 2012 ( zaaknummer: 132063 / KG ZA 12-210) kan als illustratie dienen. In deze procedure vorderde de Stichting Medisch Spectrum Twente dat de gedaagde blogposts met suggestieve en grievende opmerkingen met betrekking tot het handelen van medisch specialisten en personeel van het net zou halen, evenals tweets van soortgelijke aard. De Rechtbank maakt in deze zaak een mooie overweging tussen enerzijds het recht op vrije meningsuiting en anderzijds de rechten en gerechtvaardigde belangen van anderen:
Bij beantwoording van die vraag [zijn de uitlatingen door gedaagde onrechtmatig?] dient voorop te worden gesteld dat uit de grondwettelijk en verdragsrechtelijk gewaarborgde vrijheid van meningsuiting voortvloeit dat een ieder het recht heeft om gedachten en gevoelens van welke inhoud dan ook, te uiten. Dat betekent dat een ieder de vrijheid heeft zijn of haar hart te luchten en zich op negatieve wijze over iemand anders uit te laten, ook als die uitlatingen een beschuldiging aan het adres van een ander inhouden. Dat recht om vrijelijk zijn mening te uiten, vindt zijn begrenzing in het geval daarmee iemands eer en goede naam op onrechtmatige wijze wordt aangetast. Of daarvan sprake is, hangt af van de in onderling verband te beschouwen omstandigheden.
(…)
De voorzieningenrechter stelt voorop dat, naar zijn voorlopig oordeel, de aard van de uitingen suggestief en zeer grievend is. Zo wordt onder meer gesuggereerd dat MST, haar bestuurders en medewerkers betrokken zijn bij (poging tot) moord, illegale medische experimenten en nazipraktijken. Dat maakt dat er hoge eisen mogen worden gesteld aan de feitelijke onderbouwing van de gedane uitlatingen.
De Rechtbank vervolgt:
Nu [gedaagde] voorts de stelling van MST dat de gestelde publicaties/uitlatingen niet op feiten berusten, niet heeft weersproken en, zoals de voorzieningenrechter hiervoor (…) reeds heeft overwogen, de uitingen zeer grievend zijn, betekent dit dat [gedaagde] met de door haar geplaatste uitlatingen en publicaties op haar blogs, Twitter account, Facebookpagina, (overige) websites en in haar e-mails onrechtmatig handelt jegens MST, haar bestuurders en medewerkers. Daaruit volgt tevens dat het recht van MST op bescherming van haar eer en goede naam en de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer van de bestuurders en medewerkers van MST dient te prevaleren boven het recht van [gedaagde] op vrijheid van meningsuiting. (…)
Denk dus goed na voor u kritische of beschuldigende blogs online zet!
Aansprakelijkheid voor comments op een blog
Wellicht wilt u lezers de mogelijkheid bieden om een reactie achter te laten op uw blogpagina. Dat kan een leuke aanvulling vormen op uw blog. Het is echter wel zo dat ook de comments gebonden zijn aan beperkingen. Ook hier geldt dat deze geen ongefundeerde beschuldigingen mogen bevatten, dat ze niet beledigend of lasterlijk mogen zijn en dat evenmin auteursrechten van anderen mogen worden geschonden.
Hoewel schrijvers van een reactie op de eerste plaats zelf verantwoordelijk zijn voor hun comments, heeft u als beheerder van uw blogpagina ook een zorgplicht. Inbreuken op rechten van anderen mag u niet zomaar toestaan of faciliteren. Doet u dat wel, dan schendt u uw zorgplicht en kunt zelf ook aansprakelijk worden gesteld als anderen hierdoor schade lijden.
Het verdient aanbeveling om in ieder geval spelregels op te stellen omtrent de manier waarop lezers mogen reageren en zelf een oogje in het zeil te houden. Als zonder meer duidelijk is dat een comment onrechtmatig is, kunt u de reactie natuurlijk verwijderen. Wijs bezoekers van uw site daar wel op!
Hyperlinken, framen en embedden vanuit een blog
Een belangrijk element van het internet in het algemeen maar zeker ook van blogpagina’s is het linken: verwijzingen naar andere pagina’s binnen uw eigen website of naar een andere plek op internet, bijvoorbeeld naar de pagina van een collega-blogger.
Hyperlinken framen en embedden vanuit een blog
In beginsel is het hyperlinken naar een plek elders op internet toegestaan, uitzonderingen daargelaten. Realiseer u wel dat er ook op internet fatsoensnormen bestaan: vraag -indien mogelijk- toestemming om te hyperlinken op uw blog. Dat is wel zo netjes en kan een heleboel gedoe achteraf schelen.
Wees echter voorzichtig met de zogenaamde framed links en embedding. Bij de eerste vorm van verwijzen wordt de pagina waarnaar wordt verwezen opgeroepen binnen de kaders van uw eigen site. In geval van embedding wordt meestal verwezen naar een object dat kan worden afgespeeld, zoals een video op Youtube of een radiostream. Het embedden van complete apps komt ook steeds vaker voor.
Het verschil tussen de beide technologieën is subtiel, maar ze hebben in ieder geval met elkaar gemeen dat het lijkt alsof de informatie van uw eigen pagina afkomstig is. Dit kan tot gevolg hebben dat u -meer indirect- auteursrechten of naburige rechten van anderen schendt. Wees daar dus op bedacht.
Het Europees Hof van Justitie heeft overigens tamelijk recent een arrest gewezen met betrekking tot de do’s en don’ts van hyperlinken en embedden. U kunt er meer over lezen op onze blogpost inzake het Svensson-arrest.
Blogging on the workfloor…
Het komt in toenemende mate voor dat er ‘in de tijd van de baas’ wordt geblogd. In sommige gevallen zal het schrijven van blogs werkgerelateerd zijn en maakt het deel uit van uw functie. Anders is het als u uw persoonlijk blog tijdens werktijd updatet.
De wet regelt niets over dit specifieke onderwerp. Wel eist de wet dat u zich binnen de arbeidsverhouding als een ‘goed werknemer’ gedraagt. Het is aan te raden om vooraf met uw werkgever afspraken te maken over het updaten van het blog tijdens werktijd, evenals het gebruik van social media in het algemeen. Ik benoemde het hierboven al: het posten van bedrijfsgevoelige informatie is uiteraard uit den boze en kan aanleiding geven tot ontslag.
Bent u werkgever? Maak met uw werknemers duidelijke afspraken over het gebruik van social media tijdens werktijd. Stel bijvoorbeeld een bedrijfsreglement op waarin de regels omtrent het gebruik van social media duidelijk uiteen worden gezet en zorg ervoor dat uw werknemers daarvan op de hoogte zijn.
(1) mr. Suzan Slijpen is recent bij prof. mr. Ewoud Hondius afgestudeerd aan het Departement Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Utrecht. Haar scriptie, over de invloed van padafhankelijkheid op Europeanisering van het verbintenissenrecht werd gewaardeerd met eindcijfer 9 en is genomineerd voor zowel de Katadreuffe-prijs als de Molengraaff Instituut Scriptieprijs.