Apps: Enkele juridische aspecten belicht

mr. Suzan Slijpen (1)

Met welke rechten heeft een app-ontwikkelaar te maken?

Applicaties of ‘apps’ zijn in onze huidige maatschappij niet meer weg te denken. We communiceren massaal via Whatsapp, spelen Candy Crush Saga en we houden onze ‘volgers’ op de hoogte van ons dagelijkse wel en wee via Instagram. Daarnaast zien we dat een toenemend aantal bedrijven apps aanbiedt aan zowel medewerkers als zakelijke klanten.

 mr. Suzan Slijpen

App-ontwikkelaars spelen in op deze groeiende markt en de ene na de andere succesvolle app wordt gelanceerd. Denk aan content platforms met een muziekapp, aan Android Apps, de iTunes App Store, Google Apps, iPhone-apps, Facebook-apps of aan de Pokémon-app. Maar welke juridische aspecten kleven er aan de ontwikkeling van een app? We zetten de belangrijkste juridische aandachtspunten hieronder voor u, de app-ontwikkelaar op een rij.

Auteursrecht op een app

Als maker van een applicatie verkrijgt u in beginsel een auteursrecht. Dit betekent dat u als maker een (tijdelijk) exclusief recht verkrijgt op de exploitatie van de app. Het auteursrecht ontstaat automatisch op het moment dat u een app maakt en kan op verschillende onderdelen van de app rusten, zoals het icoon, de software en de interface. U hoeft er verder niets voor te doen; een registratie is dus niet vereist. Voorwaarde is wel dat er sprake is van een ‘werk’,  zoals de Auteurswet het uitdrukt. Wil een app als ‘werk’ in de zin van de Auteurswet kunnen worden gekwalificeerd, dan moet het aan een aantal eisen voldoen. Een app zal voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komen als:

Auteursrechten op een app liggen doorgaans bij de app-ontwikkelaar

• De app voor menselijke waarneming vatbaar is;
• De app een eigen, oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt (dikwijls afgekort als de vereisten van EOK en PS). Dit betekent dat er creatieve keuzes moeten zijn gemaakt.
• Het oorspronkelijke karakter en het persoonlijk stempel van de maker niet alleen datgene betreffen dat voor de juiste werking van de app noodzakelijk is. Is de vormgeving louter technisch bepaald, dan is men aangewezen op het octrooirecht

Voor het ontstaan van een auteursrecht is niet vereist dat de app ‘af’ is. Wel moet de app waarneembaar zijn (geweest). Evenmin is vereist dat een app-bouwer bewust bezig is geweest met het scheppen van een werk in de zin van de Auteurswet.

Wanneer geldt een app-ontwikkelaar als maker in de zin van de wet?

Veronderstel dat u de app heeft bedacht en vormgegeven, maar anderen betrekt bij de technische realisatie. Wie verkrijgt dan het auteursrecht: de app-ontwikkelaar?

Vooropgesteld zij dat de wet de geestelijk schepper van een ‘werk’ beschermt. Dat wil zeggen: de bedenker. De maker van een werk is degene wiens creativiteit in het werk is terug te vinden. Dat er anderen bij de uitvoering zijn betrokken, doet daaraan niet af. Het is dus niet zo dat zij eveneens een auteursrecht verkrijgen op een app waarvan u de geestelijk vader of moeder bent. Daarbij passen wel een paar kanttekeningen. Bent u werkzaam in dienstverband en is de ontwikkeling van apps onderdeel van uw werkzaamheden? Dan is uw werkgever de auteursrechthebbende.

Applicatie door meerdere app-ontwikkelaars gemaakt

Daarnaast is het denkbaar dat een app door meerdere partijen wordt ontwikkeld, waarbij ieder van die partijen zijn of haar eigen creatieve inbreng heeft gehad en dus een eigen auteursrecht verkrijgt op het door hem of haar ontwikkelde deel van de app. Tot slot komt het veelvuldig voor dat de rechtspersoon die de app openbaar maakt en niet de naam van een natuurlijk persoon vermeld, wordt aangemerkt als de auteursrechthebbende. Bij wijze van werkgeversauteursrecht. Het is aan te raden om goede afspraken te maken over het auteursrecht en die afspraken op papier te zetten.   

Wat houdt het auteursrecht nu eigenlijk in voor apps?

Apps: enkele juridische aspecten belicht. Auteursrechten bestaan uit het openbaar maken en verveelvoudigen van de applicatie.

Als maker van een app verkrijgt u twee exclusieve rechten die tot wel zeventig jaar na uw overlijden kunnen voortduren: openbaar maken en verveelvoudigen. Deze auteursrechten maken het mogelijk om profijt te trekken van de door u ontwikkelde app. U heeft bijvoorbeeld een cloud game app gemaakt. Door de Nederlandse Auteurswet worden de handelingen die onder ‘openbaar maken’ en ‘verveelvoudigen’ vallen, niet precies omschreven. Dat is met een reden. De Auteurswet blijft zo vrij soepel: nieuwe technische vindingen kunnen zonder weinig problemen onder het bereik van de wet worden gebracht.

Openbaar maken en verveelvoudigen van een app

Openbaar maken is een ruim begrip. Daarvan is sprake als het werk op de één of andere manier ter beschikking wordt gesteld van een publiek. Verveelvoudigen ziet allereerst op handelingen die tot doel hebben het origineel in (een bijna) identieke vorm te reproduceren. Het gaat er dan niet om iets toe te voegen aan het origineel: er is alleen sprake van het ‘slaafs’ kopiëren. Daarnaast valt ook het ‘bewerken’  onder de noemer verveelvoudiging. Van een bewerking is sprake als de bewerker het origineel een verandering laat ondergaan en zijn eigen creatieve inbreng toevoegt. In dit laatste geval kan er sprake zijn van een auteursrechtinbreuk, bijvoorbeeld als de bewerking heeft plaatsgevonden zonder toestemming van de eigenlijke auteursrechthebbende. 

Modellenrecht op een app

Het icoon en het uiterlijk van een app zullen in bepaalde gevallen worden beschermd door het modellenrecht. Dat is het geval als er sprake is van een voldoende nieuw en eigen karakter. De regels inzake het modellenrecht zijn te vinden in het Benelux-Verdrag inzake de Intellectuele Eigendom (BVIE). In beginsel wordt het model van een app dus voor de gehele Benelux beschermd. Anders dan met het auteursrecht het geval is, ontstaat een modellenrecht niet automatisch. Indien u aanspraak wilt maken op bescherming van het model van een app, zult u het model moeten deponeren bij het Benelux Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BBIE). Degene op wiens naam het depot is ingeschreven, geldt als rechthebbende.

Het BBIE zorgt ervoor dat het model wordt ingeschreven en dat de inschrijving vervolgens wordt gepubliceerd. Het modellenrecht ontstaat op het moment van inschrijving. Van belang is dat het model niet inhoudelijk wordt getoetst door het BBIE. Dit betekent dat andere rechthebbenden, of anderen die van mening zijn dat zij een beter recht op het model van de app hebben, het modelrecht kunnen opeisen of nietig doen verklaren.

De beschermingsduur van een succesvolle modelregistratie geeft bescherming tegen inbreuken door anderen voor de duur van 5 jaar. De inschrijving kan na afloop van die 5 jaar nog vier maal met eenzelfde duur worden verlengd, tot een maximum van 25 jaar.

Bescherming op grond van de Gemeenschapsmodelverordening

Naast de geregistreerde bescherming op grond van het BVIE, bestaat er ook een ongeregistreerde bescherming op grond van de Gemeenschapsmodelverordening. Een model dat nieuw is en een eigen karakter heeft,  krijgt gedurende drie jaar bescherming tegen inbreuken zonder dat een registratie nodig is. Wel is vereist dat het model binnen Europa aan het publiek beschikbaar is gesteld. Als startpunt van de bescherming geldt de datum waarop het model voor het eerst public is gegaan. Let echter op: bescherming op grond van een ongeregistreerd modellenrecht is minder ruim dan de bescherming op grond van het BBIE. Als rechthebbende kunt u alleen actie ondernemen tegen bewuste nabootsing van het model.  

Apps en het merkenrecht

Om het icoon en de naam van een app te beschermen, verdient het aanbeveling om deze als merk te registreren. Essentieel is dat zowel de icoon als de naam onderscheidend vermogen hebben. Of een merk dat heeft, moet blijken uit het door het merk opgeroepen totaalindruk.  Bepalend daarbij is de perceptie van het relevante publiek; het gaat er dus om of het icoon en de naam van de app onderscheidend vermogen hebben binnen de doelgroep van app-gebruikers. Bestaat het icoon of de naam alleen uit beschrijvende tekens of woorden, dan zal het niet als merk kunnen worden geregistreerd. Voorop staat immers dat het merk er zich toe moet lenen om de app als afkomstig van een bepaalde onderneming te identificeren. Alleen een merk dat op aanzienlijke wijze afwijkt van de norm of van hetgeen in de betrokken sector gangbaar is en op deze manier zijn essentiële functie als herkomstaanduiding vervult, heeft onderscheidend vermogen.

Op apps kunnen ook merkrechten liggen.

Merk deponeren bij het BBIE

Net zoals het geval is met een modellenrecht, is het voor de verkrijging van een merkrecht noodzakelijk dat het merk wordt gedeponeerd bij het BBIE; u meldt het merk dan aan ter inschrijving. Op het moment dat het depot daadwerkelijk wordt ingeschreven, ontstaat het recht. Dit heeft als belangrijke consequentie dat u pas tegen inbreukmakers kunt optreden als de registratieprocedure voltooid is. Omdat met de inschrijving van een merk doorgaans enige maanden zijn gemoeid, is het soms aan te raden om te kiezen voor een spoedinschrijving. Tegen extra betaling kan het merkdepot dan binnen tien dagen in een inschrijving worden omgezet. Met zo’n spoedinschrijving kunt u in ieder geval al optreden tegen inbreukmakers.

Houd er rekening mee dat het BBIE een inschrijving o.a. kan weigeren als:

•        Geen onderscheidend vermogen heeft;
•        In strijd is met de openbare orde of goede zeden;
•        Het publiek zou kunnen misleiden, of
•        De houder van een ouder merk op goede gronden een oppositieprocedure instelt.

Tegen de beslissing om een depot te weigeren kunt u in beroep gaan bij het Hof in Den Haag.

Als u eenmaal een merkrecht heeft verkregen, dan kan dat in principe ‘eeuwig’ zijn van duur. De geldigheidsduur van een inschrijving bedraagt weliswaar slechts tien jaar, maar er kan steeds een vernieuwing van de inschrijving worden aangevraagd. Een merkrecht geeft u als merkhouder het exclusieve recht tot gebruik van dat merk. U kunt zich verzetten als anderen zonder uw toestemming van het merk gebruik maken. Daarnaast is het mogelijk om anderen te verbieden een merk te gebruiken dat zo sterk op uw merk lijkt, dat er bij het publiek verwarring kan ontstaan.

Databankrecht op een app

De content van een app kan zien op een verzameling van feitelijke gegevens, ook wel aangeduid als databank. Databanken komen doorgaans niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking, omdat de vereiste originaliteit meestal ontbreekt. Databanken kunnen echter wel een behoorlijke economische waarde vertegenwoordigen. Daarom is in 1996 een richtlijn vastgesteld die betrekking heeft op de bescherming van databanken.

De richtlijn voorziet in een vorm van bescherming voor de producent die een aanzienlijke investering en/of inspanning heeft gedaan in de samenstelling van de databank. Het databankrecht beschermt dus niet zozeer een originele creatie, maar de inspanningen en investeringen van de producent. Het is immers onredelijk dat derden een met veel geld en moeite opgebouwde databank kunnen plunderen om de verkregen informatie zelf te exploiteren.  

Bescherming op grond van het databankrecht

Als uw app een databank is, dan is voor bescherming op grond van het databankrecht geen registratie nodig. Wel moet de databank aan een aantal eisen voldoen. Zo moet de gegevensverzameling geordend zijn en op gerichte wijze kunnen worden doorzocht. Van essentieel belang is dat er sprake moet zijn (geweest) van een in kwalitatief of kwantitatief opzicht substantiële investering. Dat is ook voor de hand liggend: het databankrecht beschermt namelijk de investering die met de vervaardiging van een databank gemoeid is. Overigens is ‘investering’ een ruim begrip: het ziet niet alleen op financiële investeringen, maar ook op de tijd en moeite die in de databank zijn gestoken.

Het databankrecht ontstaat op het moment dat de databank wordt voltooid en komt toe aan de maker van de databank. Hebben meerdere partijen in de databank geïnvesteerd, dan is er sprake van een co-producentschap. Het recht duurt in beginsel 15 jaar en door elke substantiële update van de databank waaruit een substantiële investering blijkt, ontstaat een nieuw databankrecht. Dit nieuwe recht strekt zich ook uit over de oudere onderdelen van de databank. Let echter op: dit betekent niet dat de oude versie oneindig beschermd blijft. Na vijftien jaar mag de oude content rechtenvrij gebruikt worden, zelfs als onderdelen uit de oude versie zich nog bevinden in een nieuwe databank waarvan het databankrecht nog niet is verlopen.

Terms of use (algemene voorwaarden) van een app en privacy regels

Welke rechten heeft u als producent van een databank?

U kunt zich in ieder geval verzetten tegen het opvragen of hergebruiken van een substantieel deel van de inhoud van de databank. ‘Opvragen’ heeft een ruime betekenis die te vergelijken is met het auteursrechtelijke begrip ‘verveelvoudiging’ en verwijst naar de toe-eigening van (een deel van) de inhoud van de databank. De techniek die voor deze toe-eigening gebruikt wordt (downloaden, printen, kopiëren, overschrijven) doet niet ter zake.

Het begrip ‘hergebruiken’ komt grotendeels overeen met het auteursrechtelijke begrip ‘openbaar maken’. Het hergebruikersrecht moet voorkomen dat concurrenten uw databank kunnen exploiteren. Let op: tegen het opvragen of hergebruik van niet substantiële delen van de databank, kunt u zich als producent alleen onder omstandigheden verzetten. Zo’n omstandigheid doet zich voor als het opvragen of hergebruik in strijd is met de normale exploitatie van de databank of schade toebrengt aan uw belangen.

Privacy regels en de TOS (terms of service) van een app

Als u een app ontwikkelt, komt u ook in aanraking met bepalingen omtrent privacy. Gegevens van gebruikers worden in de regel verwerkt of opgeslagen. Zo moet een gebruiker meestal toestemming geven voor toegang tot privacygevoelige gegevens als contacten, foto’s of locatie. Op grond van de Wet Bescherming Persoonsgegevens en de Telecommunicatiewet moet u als aanbieder van openbare elektronische communicatienetwerken of –diensten de wettelijke regels omtrent verwerking van gegevens en privacy in acht nemen.

De wet vereist in ieder geval dat u de gebruikers duidelijk informeert over het gebruik van de gegevens die zij moeten verstrekken en of deze gegevens worden opgeslagen. Daarnaast zult u ervoor moeten zorgen dat de door u aangeboden diensten adequaat zijn beveiligd. In dat kader zult u gebruikers ook moeten wijzen op  de mogelijke risico’s voor doorbreking van de veiligheid.

Online akkoord met de Terms of Use

Voorts is het aan te raden uw gebruikers de zogenaamde ‘terms of use’ of terms of service (TOS) te laten ondertekenen. U kunt dat doen middels een pop-up schermpje waarin de gebruiker ‘I agree’ kan aanvinken en hem de mogelijkheid wordt geboden de voorwaarden te downloaden. Dat laatste is belangrijk in verband met de toepasselijkheid van de voorwaarden. Informeert u de gebruiker niet, niet juist of niet volledig over de algemene voorwaarden, dan is het denkbaar dat ze helemaal niet van toepassing zijn.   

Over het algemeen staan in de TOS bepalingen opgenomen die zien op de volgende onderwerpen:

• Het verstrekken van een licentie: de maker of beheerder van de app verleent de deelnemer het recht om van de software en de informatie waaruit de app bestaat, gebruik te maken en stelt daaromtrent nadere voorwaarden vast;
• Rechten en verplichtingen met betrekking tot het aanmaken van een gebruikersaccount;
• Rechten en verplichtingen met betrekking tot het inkopen en het gebruik van ‘paid aspects’
• Garanties en exoneraties: dikwijls in de zin dat niet wordt gegarandeerd dat de dienst voortdurend beschikbaar zal zijn of van een voortdurend kwalitatief hoogstaand niveau is.

Ook is het verstandig om naast de exoneraties in de TOS nog een aparte disclaimer op te nemen, waarin u nog eens duidelijk maakt voor welke zaken en in welke omstandigheden u uw aansprakelijkheid uitsluit of beperkt.  

Tot Slot

Als app-ontwikkelaar wilt u uiteraard een goed en origineel product in de markt zetten. Om optimaal van uw investeringen te kunnen profiteren, is het van belang u vooraf goed te laten informeren over de juridische ‘do’s and dont’s’  Heeft u vragen of wilt u zeker weten dat alles juridisch op orde is? Neem gerust contact met ons op, wij helpen u graag!

(1) mr. Suzan Slijpen is recent bij prof. mr. Ewoud Hondius afgestudeerd aan het Departement Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Utrecht. Haar scriptie, over de invloed van padafhankelijkheid op Europeanisering van het verbintenissenrecht werd gewaardeerd met eindcijfer 9 en is genomineerd voor zowel de Katadreuffe-prijs als de Molengraaff Instituut Scriptieprijs.