Creativiteit is gebaat bij evenwichtige contracten. Dit artikel is geschreven om artiesten, en dan met name DJ’s, vanuit een preventief oogpunt te informeren over contracten waarmee zij in de praktijk te maken kunnen krijgen. Uiteraard is het altijd verstandig om een muziekcontract te laten checken door een professional.
Nederland, Danceland
De Nederlandse dance sector is een aantrekkelijk exportproduct. In 2013 verdienden de Nederlandse muzikanten gezamenlijk €158,8 miljoen in het buitenland. Hiervan werd 80% verdiend door dance-artiesten zoals Chuckie, Afrojack, Laidback Luke, Tiësto, Ferry Corsten, Sunnery James, Nicky Romero, Armin van Buuren en Hardwell. Auteursrechtenorganisatie BUMA Cultuur verwacht zelfs Nederland binnen vijf jaar de grootste dance-exporteur van de wereld is. In de ogen van veel buitenlandse muziekliefhebbers is Nederland het danceland bij uitstek.
Afspraken op papier in de Nederlandse Dancesector
Ook binnen Nederland wordt er flink verdiend aan deze muziekstijl. Amsterdam Dance Event (ADE) is het grootste en meest toonaangevende dance-evenement ter wereld en trok in 2014 ruim 300.000 bezoekers. Daarnaast is de creatieve industrie (waaronder de media- en entertainmentsector) een van de 9 topsectoren van de Nederlandse economie waarop het kabinet internationaal wil uitblinken. Om deze reden investeert de overheid samen met bedrijven en de wetenschap in randvoorwaarden voor kennisontwikkeling, innovatie, export, financiering en human capital binnen de creatieve industrie.
Schriftelijk DJ-contract en bedenktijd
Doordat mondelinge afspraken in principe juridisch bindend zijn (art. 3:33 BW) en vaak niet goed zijn te bewijzen, doen artiesten er verstandig aan alleen akkoord te gaan met een schriftelijk DJ-contract. Bijna iedere DJ zal in zijn beginjaren wel eens ergens hebben gedraaid zonder dat eigenlijk duidelijk was of, en hoeveel hij betaald kreeg. Van welke voorwaarden was zo’n betaling bijvoorbeeld afhankelijk? Naast de gage zijn er nog een aantal andere aspecten (zoals vervoer, geluid, ziekte, aansprakelijkheid voor schade) die geregeld moeten worden.
Vraag daarnaast om bedenktijd. Het inruimen van bedenktijd is vaak een goede eerste stap naar een weloverwogen afspraak. Maar soms ben je niet in de positie om te onderhandelen of voel je dat niet zo, want voor jou immers 10 anderen. Of zijn er deadlines. En soms ben je zo blij met een aanbod van een groot festival, label of boekingskantoor, dat je het liefst zo snel mogelijk alles wil tekenen dat men je maar onder de neus schuift. Weersta dan toch de neiging om blind van alles van je handtekening te voorzien.
Voor alle contracten geldt dat deze een heleboel haken en ogen kunnen bevatten. De kans op leemtes is groot waardoor bepaalde situaties niet in het contract zijn verdisconteerd. Het is dan ook in alle gevallen verstandig om eerst een specialist naar zo’n overeenkomst te laten kijken. Daarnaast is het belangrijk om afspraken goed op papier te zetten. Dit reduceert de kans op geschillen en zorgt ervoor dat beide partijen beter nadenken over wat zij willen en wat zij van elkaar verwachten.
Titel DJ-contract dekt niet altijd de lading
De titel die er boven een DJ-contract staat dekt vaak niet de lading. Een boekingsovereenkomst kan bijvoorbeeld in wezen een optreedovereenkomst zijn tussen artiest en zaal. Een artiestencontract kan daarentegen een boekingsovereenkomst zijn tussen boeker en DJ.
Ook kan een DJ-contract inhoudelijk neerkomen op een titelcontract of zelfs een 360 graden contract. Bij een 360 deal worden alle mogelijke inkomsten die een artiest kan genereren op een hoop gegooid en verdeeld. Naast inkomsten uit optredens en cd verkoop, downloads en streams vallen hier ook inkomsten uit licensing, publishing, merchandizing en sponsoring onder. Aan de afzonderlijke titels van een overeenkomst zijn doorgaans geen rechten te ontlenen. Lees daarom altijd de inhoud van het contract zorgvuldig door.
Optreedcontract
Een DJ die een show geeft, sluit voorafgaand met de opdrachtgever (een eigenaar van een club, een festivalorganisator) een optreedcontract. Doorgaans zal dit een overeenkomst van opdracht zijn. Het contract kan in naam van het boekingskantoor of de DJ worden aangegaan. Soms zit hier nog een promotor of een artiestenmanager tussen. Het optreedcontract regelt onder meer de gage, datum, tijd, kosten reis- en verblijfkosten, publiciteits- en/of promotiemateriaal, eisen met betrekking tot het affiche van het event en de transportkosten van de instrumenten. Daarnaast bepaalt het contract wie verantwoordelijk is voor de publiciteit of promotie van het event.
Optreedcontract, boekingsovereenkomst of managementcontract? De titel van een muziekcontract dekt vaak niet de lading.
Ook staat erin wie zorg draagt voor eventuele auteursrechtenafdrachten aan Buma en wat er gebeurt als het geplande optreden onverhoopt niet doorgaat. Vaak is de artiest verplicht om de opdrachtgever zo snel mogelijk in kennis moeten stellen van situaties van overmacht, zoals ziekte, ongeval of overheidsmaatregelen. Afhankelijk van de bepalingen in het contract wordt de gage wel of niet betaald. In sommige gevallen zal er een nieuw optreden onder gelijke condities worden ingepland.
In een optreedcontract staat daarnaast de zogenaamde rider. Hierin staan eisen of wensen van de artiest. Het kan gaan om technische wensen zoals een bepaalde geluidsinstallatie, maar bekender is de hospitality rider. Zo verblijft DJ Roger Sanchez tijdens optredens alleen in een vijfsterrenhotels waar hij kan sporten. DJ Dirty South heeft een wat langere wensenlijst en wil o.a. twee flessen champagne, verse groeten en fruit, twee pakjes kauwgom en vier katoenen handdoeken op zijn artiestenkamer.
Overeenkomst met boekingskantoor
Naast overeenkomsten van opdracht met opdrachtgevers sluit een DJ vaak een contract met een boekingskantoor. Het werk van een boekingsagent kan men vergelijken met het werk van een makelaar; daar waar de makelaar er voor zorgt dat huizen verkopen, zorgt de boekingsagent ervoor dat er optreedovereenkomsten worden gesloten tussen DJ’s en opdrachtgevers.
De rechtsverhouding tussen het boekingskantoor en de DJ kan men op twee verschillende manieren juridische duiden: als een overeenkomst van opdracht of als een agentuurovereenkomst. De juridische kwalificatie is van doorslaggevend belang omdat dit ervoor zorgt dat andere wettelijke regels van toepassing zijn. Het Burgerlijk Wetboek bevat een set algemene regels die van toepassing zijn op de overeenkomst van opdracht (art. 7:400 e.v. BW) en een aantal specifiekere regels die alleen van toepassing zijn op de agentuurovereenkomst (art. 7:428 e.v. BW). De agentuurovereenkomst kan men zien als de species van het genus overeenkomst van opdracht. Uit rechtspraak blijkt dat wanneer een boekingskantoor alleen boekingen verzorgt, er sprake is van een agentuurovereenkomst. Hierbij maakt het niet uit of de overeenkomsten die door bemiddeling met derden tot stand zijn gekomen in naam van de artiest of in naam van het boekingskantoor zijn gesloten.
Boekingscontract soms overeenkomst van opdracht
Wanneer een boekingskantoor meer dan alleen maar bemiddelt bij de totstandkoming van optredens neigt het boekingscontract als snel naar een overeenkomst van opdracht. Hiervan is met name sprake wanneer de boekingsagent doorlopend diensten verricht door de DJ, die inhoudelijk lijken op managementwerkzaamheden. Denk hierbij aan het verzorgen van administratie, het promoten, adviseren en ondersteunen van de artiest, alsmede het distribueren van cd’s, posters en de artiest aan naamsbekendheid te helpen. De verschillen in rechtsgevolg voor partijen tussen beide overeenkomsten zijn gelegen in onder meer de opzegmogelijkheden, opzegtermijnen, eventuele schadeplichtigheid achteraf, recht op provisie en klantenvergoeding. Deze rechten en plichten vallen al naar gelang van de kwalificatie van de overeenkomst en de omstandigheden van het geval in het voordeel van de DJ of het boekingskantoor uit.
Exclusieve boekingsovereenkomst
Nederland is het Danceland bij uitstek.
Een ander aspect is exclusiviteit. Het contract kan inhouden dat het boekingskantoor exclusief bevoegd is optredens te regelen. Derden, waaronder de artiest zelf, mogen dan dus geen optredens regelen. Afhankelijk van de wensen van de artiest is een boekingskantoor op exclusieve dan wel non-exclusieve basis voordelig. Wanneer er een non-exclusieve boekingsovereenkomst wordt gesloten spreekt het voor zich dat het boekingskantoor hierover een geringere fee ontvangt. Ook is van belang wie de betalingen ontvangt van de opdrachtgever. Dus wie de kas beheert. Dit kan het boekingskantoor zijn, maar hier staat dan een periodieke controle van de facturen door de artiest of een deskundige tegenover. Dit voorkomt gesjoemel met gages en fees.
Hoogte artiestengage
Gangbaar is dat een boekingskantoor 15 tot 20% van het totale artiestengage incasseert. Hoe groot de som uiteindelijk is die naar het boekingskantoor gaat is afhankelijk van de afspraken hierover. Zo moet worden beslist welke kosten het kantoor betaalt en welke kosten de DJ voor eigen rekening neemt. Denk hierbij aan licht en geluid, vervoer, cameraploegen, hotelovernachtingen etc. Het is van groot belang nauwkeurig in beeld te brengen over welk bedrag de boekingsfee wordt betaald. Hou daarnaast rekening met correcte BTW berekening.
VECTA
Een aantal grote boekingskantoren zijn aangesloten bij CLC-VECTA. Dit is een branchevereniging met keurmerk dat opdrachtgevers (bijvoorbeeld beurzen, congressen en evenementen) zekerheid biedt tegen financiële gevolgen van calamiteiten die zich rondom een evenement kunnen voordoen. VECTA biedt een garantiefonds aan op grond waarvan opdrachtgevers bijvoorbeeld gedekt zijn tegen de financiële gevolgen van een gecanceld optreden.
Fiscaliteiten, VAR, gageverklaring
In het kader van de juiste berekening van af te dragen belasting of loonheffingen kan de artiest aan de boeker een VAR (Verklaring Arbeids Relatie) afgeven (inclusief ID zoals een paspoort anders is de VAR verklaring niet geldig), dan wel op enige andere wijze zijn zelfstandigheid aantonen. Bijvoorbeeld door het overhandigen van een Kamer van Koophandel inschrijving. Kan de DJ geen KvK nummer overhandigen of de juiste VAR, dan zal het boekingskantoor (of de organisator) de aan de DJ toekomende inkomsten verlonen middels een gageverklaring. De zelfstandigenverklaring is vervangen door 4 soorten VAR. Ook geldt voor artiesten vaak de KVR, de Kleine Vergoedings Regeling. Vraag altijd een fiscalist met ervaring om advies in dit soort kwesties.
Managementovereenkomst
Grotere DJ’s laten zich in de regel bijstaan door een manager. De taak van de artiestenmanager bestaat uit ‘het naar beste behartigen van de zakelijke belangen van de artiest met betrekking tot diens carrière als uitvoerend kunstenaar en/of auteur van muziekwerken’. Hieronder valt onder meer het promoten van de artiest, het verzorgen van een deugdelijke en nauwkeurig administratie en het sluiten van overeenkomsten met derden waaronder platenmaatschappijen en muziekuitgeverijen.
Alle werkzaamheden moeten de carrière van de artiest zo optimaal mogelijk bevorderen. In ruil hiervoor ontvangt de manager een fee over de inkomsten van de artiest. Meestal 20 tot 25%. Welke inkomsten dit zijn, wordt in de managementovereenkomst bepaald. Afbakening hiervan is voor de DJ van groot belang, en dan in het bijzonder welke kosten van de inkomsten afgaan alvorens hierover de fee wordt berekend. Andere aspecten zijn: geheimhouding, looptijd, opzegmogelijkheden en beëindigingscondities. Ook hier geldt dat ieders rechten en plichten zo nauwkeurig moeten worden opgenomen in helder geformuleerde omschrijvingen.
Platencontract of productieovereenkomst
Platencontract of 360 graden deal? Weet wat je ondertekent!
Voor de release van het originele, zelf vervaardigde werk van een DJ wordt doorgaans een bepaalde platenmaatschappij in de arm genomen. De DJ kan de platenmaatschappij middels een platencontract een licentie geven om zijn producties te exploiteren of zijn naburige rechten op de master overdragen. Ook kan hij zijn auteursrechten op deze werken overdragen aan een muziekuitgeverij. Tegenwoordig heeft een DJ vaak een heel team van ghostwriters tot zijn beschikking of werkt hij samen (collab) met bevriende producers. De rechthebbenden zullen dan onderling afspraken moeten maken over het intellectuele eigendom van de tracks. Bijvoorbeeld door het sluiten van een productieovereenkomst. Men kan ook kiezen voor een andere constructie zoals afkoop, licentie, werkgeverauteursrecht, co-eigendom van de master, het verdelen van auteursrechten of het recht een remix te releasen.
Van belang is – en dan vooral waar het gaat om exclusieve licenties of overdracht van auteursrechten – dat er in het contract een releaseverplichting binnen een bepaalde termijn wordt opgenomen. Dit voorkomt dat door de DJ aangeleverd materiaal niet wordt gereleased (op de plank blijft liggen) en hij dit zelf ook niet mag.
Overige overeenkomsten voor DJ’s
Naast bovenstaande overeenkomsten zijn er nog talloze andere contracten waarmee DJ’s te maken kunnen krijgen. Denk hierbij aan uitgavecontracten met muziekuitgeverijen. En aan het aansluitingsformulier met Buma/Stemra en Sena. Of aan een 360-gradencontract, waarin de wederpartij in bijna alle inkomsten van de artiest meedeelt. Een ander voorbeeld is een distributiecontract met een zogenaamde aggregator: de partij die ervoor zorgt dat muziek op streamingsdiensten en downloadplatformen, zoals Spotify, Beatport, Deezer of iTunes, komt te staan. Sommige grote labels staan overigens direct in verbinding met de online muziekdiensten. Maar dan nog dienen er exploitatiecontracten te worden opgesteld.
Toestemming om te remixen
Ook zullen DJ's afspraken maken met auteursgerechtigden (dan wel hun nabestaanden) van muziekwerken waarvan zij akkoorden of samples (van de opname van de uitvoeringen van die werken) gebruiken. Een voorbeeld is Tiësto’s versie van Adagio for Strings van Samuel Barber (alsook de bewerking van William Orbit). Dit geldt overigens niet altijd voor muziekwerken waarvan het auteursrecht is verlopen. Deze werken vallen in het publiek domein en kunnen zonder toestemming van auteursgerechtigden worden gesampeld en geremixt (stel men wil de Moonlight Sonata van Beethoven remixen). Dit wil echter niet zeggen dat op deze werken ook vrij van naburige rechten zijn. Check dit dus altijd goed! In sommige gevallen zal dus een licentieovereenkomst met de naburig rechthebbende moeten worden gesloten voor het verkrijgen van toestemming.
Een andere oplossing is om met een vioolmodule (sampler, rompler, vsti of soft-synth) en de midi-files in een sequencer zoals Ableton, Protools, Logic, Sonar, Pyramix of Reaper aan de gang te gaan
Let daarnaast goed op dat een werk in Azië in het publiek domein kan zitten, maar in Europa en de Verenigde Staten nog niet. Dit heeft te maken met verschillen in loopduur van auteursrechten (vaak 50,70 of 95 jaar).
Artiest als merk, endorsements
Tenslotte zijn sponsorcontracten met magazines, fotoshoot, parfum denkbaar. Of met een bekende fabrikant van draaitafels. Dit noemt men ook wel endorsements. Hier gaat het om de artiest als merk. Ook mogelijk zijn contracten met social media en mediabedrijven zoals gamestudios, filmmaatschappijen en reclamebureaus. Bovendien kan een DJ inkomsten uit monetization genieten en in het kader hiervan overeenkomsten hebben lopen. Een voorbeeld is een partnerovereenkomst met YouTube. Ook is het de DJ aan te bevelen om zijn artiestennaam te registreren als woordmerk. Eerst bij het BOIP en daarna eventueel nog bij het OHIM of het WIPO.
Voor alle contracten geldt dat de DJ onder alle omstandigheden eigenaar van zijn eigen artiestennaam moet trachten te blijven. Dat komt in de praktijk neer op het (behouden van het) eigendom van en beschikkingsbevoegdheid over de door hem geregistreerde merknaam, handelsnaam en domeinnamen.