IPR-beginselen uit het Latijn vertaald naar het Nederlands

Hieronder een handige lijst met grondbeginselen, uitgangspunten en gevleugelde zegswijzen uit het internationaal privaatrecht (IPR). Over conflictenrecht (welk recht is van toepassing), internationale bevoegdheid (welk forum is bevoegd), verwijzingsregels en tenuitvoerlegging van een vonnis.

1.      acta iure gestionis: de staat gaat op voet van gelijkheid rechtsbetrekkingen aan met particulieren. ~ zijn handelingen die de staat als particulier verricht. Voor deze handelingen bestaat geen immuniteit van jurisdictie, vgl. art. 13a Wet Algemene Bepalingen.

2.      acta iure imperii: handelingen die de staat verricht in de uitoefening van zijn overheidstaak. ~ zijn typische overheidshandelingen. Voor deze handelingen bestaat wel immuniteit van jurisdictie.

3.      actor sequitur forum rei: actor: aanklager, sequirere: volgen, forum rei: de rechter van de woonplaats van de verweerder/ gedaagde is bevoegd => de aanklager volgt de rechter van de woonplaats van de gedaagde partij.

4.      apostille: waarborgstempel op een geboorteakte.

5.      cautio judicatum solvi: gerechtelijke zekerheidsstelling van vreemdelingen die als eisers procederen als waarborg voor de eventuele voldoening van de proceskosten.

6.      comitas (gentium): het comitasbegrip houdt in dat staten over en weer de gelding van elkaars wetgeving dulden, niet omdat zij dat verplicht zijn, maar ‘ex comitate’, uit welwillendheid.

7.      corpore et animo, neque per se corpore, neque per se animo: door het lichaam èn de geest, en niet door het lichaam op zichzelf beschouwd, en niet door de geest op zichzelf beschouwd. Bijvoorbeeld ivm. domicilie door intentie èn door feitelijk verblijf.

8.      exceptio litis pendentis: exceptie op grond van het elders reeds aanhangig zijn van het geschil; ziet op de bevoegdheid van de rechter. Exceptie: processueel verweer dat de rechtsvraag die partijen verdeeld houdt buiten beschouwing laat en een debat daarover juist wil voorkomen, in tegenstelling tot een materieel verweer of verweer ten principale dat de stellingen van de eiser betwist.

9.      exequatur: laat het worden ten uitvoer gelegd. Bekrachtiging afschrift vonnis. Een ‘exequatus’ is een officiële schriftelijke erkenningen autorisatie van een vonnis door een rechter van de rechtbank waar een buitenlands vonnis wordt gedeponeerd, om dit vonnis ten uitvoer te leggen of te voltrekken binnen het eigen rechtsgebied. Een exequatur maakt het mogelijk een buitenlands vonnis (bijvoorbeeld uit Duitsland) in het binnenland (bijvoorbeeld in Nederland) ten uitvoer te leggen.

10.  favor divortii: begunstiging van de echtscheiding; verruiming van de wettelijke mogelijkheden tot echtscheiding (art. 1 lid 4 WCEchtscheiding).

11.  favor executionis: begunstiging van de executie en tenuitvoerlegging. Beginsel dat bij samenloop van verschillende executieverdragen, tenzij in de betrokken verdragen anders is bepaald, aan de wil/keuze van de executant de meest gunstige/ geschikte internationale regeling dient te worden overgelaten (zie HR 05-01-1990, NJ 1991, 591).

12.  favor validitatis: begunstiging ten behoeve van rechtsgeldigheid.

13.  forum actoris: internationale bevoegdheid van de rechter ( het forum) van de woonplaats van de eiser en mitsdien een grond voor internationale rechtsmacht. Hiervan kan mede gebruik gemaakt worden door vreemdelingen; slechts de woonplaats is beslissend, niet de nationaliteit van de eisende partij.

14.  forum arresti: bevoegdheid van de rechtbank waarvan de President het verlof tot het gelegde beslag heeft verleend, om kennis te nemen van de vordering ter verzekering waarvan het beslag is gelegd, art 767 Brv (oud). Ratio: veiligstellen van de beslagen goederen als verhaalsobject.

15.  forum non conveniens: ongeschikt forum. Uitzondering op de regels van het internationale bevoegdheidsrecht. Door de afwezigheid van een - voor jurisdictiedoeleinden- relevante band tussen forum en geschil dient de Nederlandse rechter zich, ondanks bevoegdheidsverlening door enige jurisdictieregel, van berechting van de zaak af te houden.

16.  forum necessitatis: spiegelbeeld van forum non conveniens. Ook al verklaart geen enkele regel van internationaal bevoegdheidsrecht de Nederlandse rechter bevoegd kennis te nemen van het geschil, ( of als een rechter te ver weg is), houdt de Nederlandse rechterde zaak toch ter berechting aan zich. (HR 20-01-1984, NJ 10984, 751; HR 13-02-1987, NJ 1987, 1014)

17.  forum prorogatum: het door partijen zelf aangewezen forum. Grondslag: forumkeuze.

18.  forum rei: de rechter van de woonplaats van de ‘reus’, de verweerder /defendant is bevoegd.

19.  forum rei sitae: de rechter van de staat waar de (onroerende) goederen zich bevinden is bevoegd.

20.  fraus omnia corrumpit: ihkv fraus leges (wetsontduiking); kunstmatig in het leven geroepen aanknopingsfactor.

21.  ius domicilii: woonplaats van de ouders ten tijde van geboorte kind bepaalt nationaliteit kind. Woonplaats is hier de natuurlijke aanknopingsfactor.

22.  ius sanguinis: afstammingsbeginsel; het recht is op afkomst gebaseerd. Nationaliteitsbeginsel; de nationaliteit van de ouders bepaalt de nationaliteit van het kind. Bij de verkrijging van het Nederlanderschap staat dit beginsel voorop, maar speelt onder omstandigheden ook het ‘ius soli’ een rol.

23.  ius soli: territorialiteitsbeginsel, de plaats van geboorte bepaalt de nationaliteit van het kind.

24.  lex causae: het op de rechtsverhouding toepasselijke recht. Volgens de lex causae-opvatting dient de kwalificatievraag (het onderbrengen van de concrete rechtsverhouding bij de juiste verwijzingscategorie) beslist te worden door het op de rechtsverhouding toepasselijke rechtsstelsel. Dit begrip staat tegenover de lex fori- opvatting.

25.  lex conclusionis: het recht van het land waar de overeenkomst is gesloten is van toepassing. (idem nr. 30)

26.  lex conventionalis: het recht waarvan in de overeenkomst bepaald is dat het van toepassing is.

27.  lex domicilii (communis): het recht van iemands domicilie (woonstede) wordt toegepast.

28.  lex executionis: het recht van het land waar een eventueel gerechtelijk vonnis ten uitvoer moet worden gelegd is van toepassing.

29.  lex fori: het recht van het forum (rechtbank) is van toepassing. Het positieve recht van de staat, het land of de jurisdictie van welk gerechtelijk systeem de rechtbank waar de zaak wordt aangebracht integraal deel uitmaakt.

30.  lex loci celebrationis/lex loci contractus celebrati: het recht van de plaats waar de overeenkomst is gesloten is van toepassing. Idem nr. 25, de lex loci celebrationis is ruimer dan de lex loci contractus celibrati, want de laatste is slechts van toepassing op contractuele verbintenissen (dwz verbintenissen uit overeenkomst). De lex loci celebrationis is mede van toepassing op niet-contractuele verbintenissen zoals de verbintenis (tot schadevergoeding) uit onrechtmatige daad NB: Een verbintenis wordt aangegaan, een overeenkomst wordt gesloten. 

31.  lex loci actus: het recht van de plaats waar de handeling wordt verricht, zoals het passeren van een akte, is van toepassing.

32.  lex loci contractus: 1: het recht van de plaats waar de overeenkomst gesloten is, is van toepassing. 2: het recht waar de overeenkomst überhaupt door wordt beheerst.

33.  lex loci delicti (commissi): het recht van de plaats waar de onrechtmatige daad heeft plaatsgevonden is van toepassing.

34.  lex loci destinationis: in zaken van internationaal goederentransport is het recht van toepassing van de plaats waarnaar de goederen worden geëxporteerd. Het recht van het ontvangende land is aldus van toepassing. Wanneer de goederen onderweg zijn geeft de lex rei sitae problemen; wat is de ‘situs’ van de goederen? In dit geval biedt de lex loci destinationis uitkomst.

35.  lex loci expeditionis: spiegelbeeld van nr. 34. Het recht vanwaar de goederen worden uitgevoerd is van toepassing.

36.  lex loci solutionis: het recht van het land waar de overeenkomst moet worden ten uitvoer gelegd of een schuld moet worden voldaan is van toepassing.

37.  lex patriae (communis): het recht van het vaderland. Het recht van het land van de betrokken nationaliteit is van toepassing.

38.  lex personalis: het recht van het land van de nationaliteit van betrokken perso(o)n(en) is van toepassing. Common law: landen koppelen aan de woonplaats van de persoon. In ieder geval staat de persoon centraal.

39.  lex rei sitae: de wet van de plaats van ligging van de (onroerende) zaak is van toepassing

40.  lex situs: idem nr. 39.

41.  lex societatis: het recht dat van toepassing is op rechtspersonen.

42.  lex validitatis: verwijst naar een vermoeden van geldigheid of validiteit hangende een procedure, bijvoorbeeld inzake een huwelijk of een contract. Deze vermoedens van geldigheid (validering) inzake huwelijken en overeenkomsten etc. impliceren een zekere erkenning ervan.

43.  lex voluntatis: rechtskeuze.

44.  lis pendens: hangende het geschil; terwijl het proces gaande is. Jurisdictie, controle of rechtsmacht dewelke rechtbanken over eigendom verwerven gedurende een procedure in afwachting van een definitieve uitspraak.

45.  locus laboris: plaats waar de arbeid wordt verricht.

46.  locus regit actum: de plaats van de rechtshandeling (huwelijksvoltrekking, passeren akte, opmaken testament etc.) bepaalt het op deze handeling toepasselijke recht.

47.  locus sine lege: plaats zonder wet; bijv. een aanvaring op volle zee.

48.  locus standi: erkende rechtmatige positie.

49.  matrimonium claudicans: hinkend huwelijk; een huwelijk dat in het ene land wel, in het andere land niet wordt erkend.

50.  mobilia sequuntur personam: roerende zaken volgen het recht van de plaats van de persoon van de eigenaar.

51.  perpetuatio fori/ perpetuatio iurisdictionis: voortdurende bevoegdheid. Wanneer omstandigheden hangende de zaak veranderen, blijft het forum (de rechter) gewoon bevoegd.

52.  res in transitu: roerende zaken in overgang, zoals zaken op transport.

53.  statuta realia: rechtsnormen welke betrekking hebben op onroerende zaken en slechts toegepast worden indien de zaak in kwestie gelegen is op het territoir van de uitvaardigende staat. (territorialiteitsbeginsel)

54.  statuta personalia: rechtsnormen die betrekking hebben op personen en slechts toegepast worden ten aanzien van eigen burgers. (woonplaatsbeginsel)

55.  statuta mixta: rechtsnormen die betrekking hebben op rechtshandelingen en toegepast worden indien de rechtshandeling heeft plaatsgevonden op het territoir van de uitvaardigende staat. (territorialiteitsbeginsel)